Rondom Prison – over vrijheidsberoving anno 2018+
Het plegen van misdrijven is van alle tijden en komt voor in alle samenlevingen, waarvan de bestraffing doorheen de eeuwen een zeer grote evolutie kende. Dit geldt in het bijzonder voor de vrijheidsberoving als straf. Het instituut gevangenis als vorm van vrijheidsberoving en de wijze waarop deze in België wordt uitgebouwd komt geregeld in de media, en veelal eerder negatief. De problemen worden vaak kwantitatief voorgesteld: teveel gedetineerden, te weinig plaats, te weinig personeel. Problemen die ook en vooral herstel en reïntegratie in de weg staan.
Een zinvolle detentie bereidt de gedetineerde immers voor op het leven na de straf. Een individueel oplossingsplan en een persoonlijke aanpak zijn daarbij noodzakelijk, net als het creëren van een positieve sociale rol en netwerk. Dat is nodig om vat te krijgen op de recidivecijfers. Nieuwe denkwijzen op detentie zijn noodzakelijk, en dit maatschappelijk besef is aan het groeien. Er is echter nog een lange weg te gaan, die veel debat en gesprek vergt om andere detentievormen te verkennen en maatschappelijk te aanvaarden. De gevangenis is heus niet de enig mogelijke vorm om die detentie te organiseren.
Hans Claus – inrichtingshoofd van de gevangenis van Oudenaarde – presenteerde, in naam van vzw De Huizen, de resultaten van enkele jaren multidisciplinair denk-, reken- en tekenwerk. Kleinschaligheid, differentiatie en maatschappelijke verankering zijn de sleutelbegrippen. vzw De Huizen streeft naar kleinschalige, gedifferentieerde detentievormen op maat die beter verankerd en geïntegreerd zijn in het maatschappelijk weefsel.
woensdag 21 maart 2018 (19u – 21u30)
CC De Schakel, Schakelstraat 8, Waregem
Reflectie op ‘Vrijheidsberoving anno 2018+’
Enkele reacties door deelnemers
Verschillende nieuwe inzichten voor mijn masterproef!
Hans Claus heeft een boeiend overzicht gegeven van de historie van detentie in België.
Dat de burgers nog moeten veranderen in hun mentaliteit en kijk naar vrijheidsberoving. Velen denken, opsluiten en daarmee is de kous af. Detentiehuizen kunnen voor velen een zinvollere straf zijn.
Dat de burgers nog moeten veranderen in hun mentaliteit en kijk naar vrijheidsberoving. Velen denken, opsluiten en daarmee is de kous af. Detentiehuizen kunnen voor velen een zinvollere straf zijn.
Ik heb grote waardering voor Hans Claus omwille van zijn konsekwent doordenken vanuit de Rechten voor de Mens.
U strijdvaardigheid en doorzettingsvermogen voor een nieuwe, menselijkere en efficiëntere vorm van detentie (het detentiehuis) is inspirerend en naar mijn mening veelbelovend. Het zal natuurlijk ook wel gaatjes hebben, maar welke mogelijke vorm ook niet? Ik kijk op naar u doorzettingsvermogen voor dit idee, ondanks de (denk ik) veel negatieve reacties. Iets waar ik van kan leren voor mijn latere beroepsleven als psychologisch consulent!
Detentie is voor heel veel gedetineerden geen goede oplossing. Je komt verder met een correcte menselijke behandeling dan met sancties.
Heel interessant om de evolutie te kennen binnen het gevangeniswezen. Heel vlot gebracht door Hans Claus die duidelijk een enorme ervaringsdeskundige is en tevens een man met een groot hart voor gedetineerden. Dat er moet veranderd worden, is een vaststaand feit. Vanuit mijn ervaring door het schrijven met een aantal gedetineerden, weet ik hoe schrijnend de toestanden in het huidige systeem kunnen zijn. De evolutie naar detentiehuizen lijkt me positief maar zal botsen op heel wat andere meningen.
Ik hoorde: ‘Ik had een droom.’ Ik dacht: ‘Zijn visie werd zijn missie. Hij kijkt naar het verleden en ziet een toekomst. Hij staat ervoor, hij gaat ervoor.’
Deze avond was heel inspirerend. Het heeft weinig zin mensen uit de samenleving te isoleren en ze niet tegelijkertijd te responsabiliseren en te integreren. In een ideale wereld zou het gevangeniswezen ingebed zijn in de zorg voor de ander. We moeten ons wel degelijk afvragen of de huidige detentie de gedetineerde én de samenleving ten goede komt. Deze Rondom Prison-avond sensibiliseert en laat ons zien dat elkeen kan meehelpen een draagvlak te creëren voor een broodnodige mentaliteitsverandering…
Reflectie door Maarten Vanhee – stafmedewerker Vormingplus
Bij de aankondiging van de lezing van Hans Claus op 21 maart in Waregem had zonder problemen en in grote letters ‘non-conformisme’ mogen staan. Het inrichtingshoofd van de gevangenis van Oudenaarde is nl. een groot pleitbezorger van een andere manier van detentie. Het is een “verandering van paradigma”, zoals hij het zelf noemt. Niet iedereen is daar even gelukkig mee, maar het zal Hans Claus en zijn enthousiasme niet tegenhouden.
Twee foto’s, naast elkaar geprojecteerd. De oude gevangenis van Dublin en de nieuwe van Beveren. Er is niet veel verschil te merken. Alles draait, na al die jaren, nog steeds om 1 ding: controle. En om het oude idee van Rousseau: dat de mens goed geboren is (‘le bon sauvage’) maar door de omgeving en de maatschappij de verkeerde kant is opgestuurd. En dus is de remedie na de misdaad: afzondering, om de gedetineerde de kans te geven aan zelfonderzoek te doen. Het was “het internet van de Flinstones”, zoals Claus het noemt, en tegelijk ook een labo, om de criminele mens te onderzoeken.
We zitten dus nog steeds in datzelfde schuitje. Maar of het iets uithaalt? “Er zitten meer criminelen buiten de gevangenis dan er binnen”, beweert Claus, of ook: “de criminaliteit na de gevangenis is groter dan ervoor.” En of de gedetineerde spontaan tot zelfinzicht komt, daar gelooft Claus niets van.
“Er zit geen lijn in wat ik zeg,” beseft Hans Claus glimlachend. In zijn enthousiasme dwaalt hij al wel eens af. Maar ook al moet je als toehoorder zelf de puzzelstukken bij elkaar leggen: zijn punt is wel duidelijk. Om zijn punt te maken moet hij even terug in de tijd, zijn eigen tijd, toen hij in De Nieuwe Wandeling-gevangenis in Gent begon te werken, halverwege de jaren ’80. Vol trots stelde hij er de vernieuwingen voor aan bezoekers, tot het besef kwam dat er eigenlijk weinig veranderd was, en dat hij moeite had “om er normaal te doen. Ik ondervond weerstand van een systeem dat op z’n best is als alle deuren dicht zijn. Het is een controle-instituut.”
In tegenstelling tot “mierennesten” als Vorst of Sint-Gillis, was de gevangenis van Oudenaarde een verademing voor Hans Claus. “Mijn werk werd er echt interessant en mijn zelfvertrouwen groeide, ik werd weer wakker. Ik leerde de gedetineerden kennen, hoewel het vaak zware criminelen zijn.” Oudenaarde is kleinschaliger, en dat is waar Claus naar toe wil. Maar ondertussen blijft België gevangenissen bouwen naar het oude model. Momenteel zitten 119 gedetineerden per 100 cellen. Bovendien is dit het land waar mensen het langst in detentie zitten.
Maar wil je naar herstel gaan – wat voor Claus de hoogste ambitie is – of op z’n minst naar reïntegratie van de gedetineerde, dan moet je responsabiliseren. “Maar daarvoor moet je wel normale leefomstandigheden scheppen om dit mogelijk te maken.”
“Ik was wakker geworden met een droom.” Die droom had een naam: detentiehuizen. Die droom leek aan te slaan, bij collega’s, criminologen, maar ook bij politici, die al snel kwamen aandraven met concrete vragen zoals: hoeveel kost dit? Hoe pakken ze dit in het buitenland aan? En was er wel een draagvlak voor zoiets? “Maar een draagvlak is er niet, dat moet je creëren. Uiteraard heb je de tijdsgeest nodig om iets te veranderen. Het penitentiaire zal niet op zichzelf evolueren, maar ik zie een transitie bezig op tal van vlakken. Een terugkeer naar kleinschaligheid zie je nu overal in de maatschappij. En er is niets méér toepasbaar voor kleinschaligheid dan de strafuitvoering, die zo dicht mogelijk bij de mens staat. Ook naar slachtoffers toe is dat het beste. Wat de dader precies doet tijdens zijn detentie moet geweten zijn voor de (familie van de) slachtoffers. Dat is veel beter dan een detentie die blind, weggestoken en grootschalig is. Als slachtoffer sta je dan in de kou en blijf je met veel vragen achter.”
Detentiehuizen streven naar kleinschaligheid, om uiteindelijk naar normaliteit te kunnen evolueren. “Een mens is een ruimtelijk wezen en een gevangenis is een ruimte. Dus wil je een andere gevangenis, dan heb je een ander gebouw nodig. Je moet de fundamentele vorm veranderen. En daar ontbreekt het de gevangenissen van vandaag aan. “Het is op een eend dat het regent”, zucht Claus.
Naast kleinschaligheid worden detentiehuizen nog gekenmerkt door twee principes: ze werken gedifferentieerd en zijn verankerd in de omgeving. Differentiatie op alle vlakken: de grootte van de huizen, het aantal gedetineerden bij elkaar (van 10 tot 30 personen), alsook de mate van omgang met de omgeving. “Heel vaak kopieert men de maatschappij in de gevangenis, maar zo werkt dat niet; je moet je net enten op de onmiddellijke omgeving, waardoor dergelijke detentie ook wordt aanvaard in die omgeving.”
De onvermijdelijke vraag komt uit het publiek: worden de gevangen daardoor niet gepamperd? Leven ze geen té comfortabel leven? Claus is stellig. “Echte criminelen zitten wellicht liever in een grote gevangenis. Daar is de controle oppervlakkig, is ze penitentiair. In detentiehuizen komen we dichter bij de inhoud: waar is iemand mee bezig, wat zijn de toekomstplannen? Wie nog geen zin heeft om zich te herpakken is meestal bang van deze vragen, die in de gevangenis meestal links worden gelaten.”
En trouwens, toen lang geleden de lijfstraffen werden afgeschaft en vrijheidsberoving als straf in de plaats kwam, klonk dezelfde kritiek dat gevangenen het toch wel iets té goed hadden.
Alweer die tijdsgeest, en Claus ziet het wel goed komen, ondanks “een aartsconservatieve bevolking” en de wet van de remmende voorsprong, die België eind 19e eeuw een penitentiaire voorsprong gaf, “maar ons sindsdien een beetje in slaap heeft doen sukkelen. Tegenwoordig is de ‘detentieschade’ aanzienlijk. Gedetineerden doen beter iets zinvols, om zo de criminaliteit naar beneden te halen. Nu willen we net het omgekeerde, ‘omdat ze het een keer verdienen’, maar daarmee maak je net méér slachtoffers.”
Reflectie door …
…
Over Hans Claus – “HOOPVOL ZIJN IS EEN AMBTENARENPLICHT.”
Geen brandweerman of piloot, maar gevangenisdirecteur wilde hij worden. Dat is gelukt. Meer nog: met zijn vzw De Huizen probeert hij het leven van onze gedetineerden drastisch en blijvend te veranderen.
Hans Claus komt uit een arm gezin maar kon toch studeren. Dat heeft hij te danken aan ons. Ons. Die groep mensen die individueel belastingen betaalt om er collectief op vooruit te gaan. En sindsdien heeft Hans een plicht. Om door te geven wat hij van anderen gekregen heeft. Om de wet van de zwakste op te werpen tegen de wetten van de natuur.
Niet naïef. Eerder in het volle besef dat zijn werk makkelijk kapotgerelativeerd kan worden en dat hij in zijn missie evenzeer gedreven wordt door ijdelheid als door naastenliefde. Maar wel overtuigd dat de nalatenschap van een mens enkel de impact is die hij op anderen heeft gehad.
Achtergrondinfo
De Huizen
Waarom we wél moeten inzitten met onze gevangenen
“Laat ze toch gewoon creperen in de cel”, het is maar één van de vele reacties die de nieuwsredactie van de VRT binnen kregen na de Pano-uitzending ‘Hoe lang duurt levenslang – 18 oktober 2017′.
Journalist Arne De Jaegere zocht bij experten een antwoord op de veel gehoorde vraag: “Waarom zou je inzitten met die criminelen?”.
Een “levenslange” opsluiting in de gevangenis. Het is de zwaarste straf die je in dit land kan krijgen sinds de afschaffing van de doodstraf. Een zeer ingrijpende maatregel: je wordt uit je omgeving geplukt en wordt gedropt tussen vier, streng beveiligde muren.
Criminologen zijn het er over eens: de impact van deze opsluiting op gedetineerden is enorm. Ze spreken van “detentieschade”. De gedetineerden verliezen niet alleen hun vrijheid, werk en sociaal leven, maar vaak ook hun eigenwaarde en toekomstperspectief.
De volledige analyse vind je hier.
Vrijheidsberoving anno 2017: van mega-gevangenis tot klein detentiehuis
Een debat over het gevangeniswezen is broodnodig in een land waar 57,6 procent van de ex-gedetineerden recidiveert, dat werd geconstateerd in een eerste grootschalige studie over recidivecijfers in België. Bovendien blijven problematieken zoals overbevolking, heropsluiting, detentieschade en radicalisering uiterst actueel.
Eeuwenoude vragen omtrent vrijheidsberoving blijven actueel: is de gevangenisstraf zinvol? Is het een goede straf? Willen we er meer van…? MO* ging in gesprek met Hans Claus, de geestelijke vader van de kleinschalige detentiehuizen: klik hier voor het interview.
Margot Vanderstraeten interviewt: gevangenisdirecteur Hans Claus
De zaak van Frank Van den Bleeken, de recidiverende zedendelinquent die zondag zijn zelfgevraagde dood dan toch niet al krijgen, legt het zoveelste probleem van ons gedateerde gevangenissysteem bloot. ‘Het is tijd voor een geheel nieuwe aanpak. En we moeten elkaar dringend beter verzorgen’, zegt Hans Claus, gevangenisdirecteur en mensenrechtenactivist.
Klik hier voor het volledige artikel.
“Wat is een goede en rechtvaardige straf?” Studenten en gedetineerden zoeken het samen uit
“Een gevangenisstraf zoals we ze vandaag kennen voldoet niet aan de verwachtingen.” Dat is de conclusie van 24 KU Leuven-studenten die een semester lang in de gevangenis van Leuven-Centraal hebben nagedacht over rechtvaardige en efficiënte straffen. Opvallend: 12 studenten waren gedetineerden.
Lees hier het volledige artikel
‘De gevangenis richt meer schade aan dan dat ze oplost’ – De Standaard (2.06.18)
Kortere straffen, kleinere gevangenissen en meer begeleiding: dat is volgens de Hasseltse gevangenisdirecteur Paul Dauwe de beste manier om te vermijden dat draaideurcriminelen zoals Benjamin Herman volledig ontsporen. ‘Eigenlijk zou iedereen een individuele coach moeten krijgen.’
Lees hier het volledige artikel
Zin en onzin van het penitentiair verlof – vrt.nws (3.06.18)
De schietpartij in Luik zet het penitentiair verlof opnieuw onder druk. Premier Michel (MR) kondigde een wetswijziging aan. Is dat een goed idee? Ja, maar allicht in een andere richting dan nu meestal geopperd wordt. Willen we het kind met het badwater weggooien?
Lees hier het volledige artikel
Recent Work
DIALOOG - midzuidwest 
De droom van één iemand kan de realiteit veranderen van miljoenen.
Hans Claus, hoeveel zo’n mensen zijn er als Hans Claus? PROFICIAT en een dikke MERCI voor wie je bent in de eerste plaats en voor de verantwoordelijkheid die je opneemt voor de samenleving, bestaande uit slachtoffers en daders, zij die er al dan niet willen bij betrokken zijn én voor degenen onder ons die het nog niet kunnen of willen horen. Chapeau! Ik wou dat je zoveel steun krijgt van de maatschappij als van je gevangenen in Oudenaarde. Moge je droom in vervulling gaan.
In het overgrote deel van de toespraak toonde H.Claus ons aan dat de huidige gevangenissen hun doel niet bereiken. De gevangene komt niet beter uit de gevangenis. En ook al komen sommigen tot inzicht en inkeer, toch worden ze niet geholpen om hun leven op de rails te zetten, laat staan dat ze begeleid worden in hun problematiek van o.a. drugsverslaving, zedendelicten, omgaan met agressie. Terugval is evident! En hij heeft gelijk gekregen : ondanks zijn betoog voorspelde hij de aard van de vragen of opmerkingen die achteraf zouden gegeven worden door het aanwezige publiek. Dat publiek kwam inderdaad op de proppen met opmerkingen als:
Wat is dan nog de straf in een detentiehuis? Repliek: alsof vrijheidsberoving niet voldoende is!
Op basis van welke criteria zouden gedetineerden geselecteerd worden om in een detentiehuis geplaatst te worden? Repliek: de focus op de misdaad wordt verlegd naar ‘wat is er in je leven nu?’ én ‘welke verantwoordelijkheid wil je nemen in je leven?’
Een werkstraf is toch zinvol! Repliek: maar toch vermindert deze benadering op zich het aantal gevangenen niet.
Hebben de luisteraars die zich wel konden vinden in de visie van H.Claus dan gezwegen in Waregem? Ik was verbouwereerd van de reacties uit het publiek nl. het belang dat mensen hechten aan de straf i.pl.v. aan het herstel en de re-integratie van de gevangene in de maatschappij. Dat heeft mij in ieder geval zwijgzaam gemaakt.
Slechts een zeer beperkt deel van de gedetineerden komt nooit meer vrij. De duizenden anderen komen vroeg of laat allemaal terug in de maatschappij. De keuze is rap gemaakt denk ik : gedetineerden tijdens hun detentie op hun bed laten liggen of ze tijdens hun detentie de juiste hulp bieden en begeleiden om een geslaagde re-integratie te bewerkstelligen wat toch de bedoeling is in de detentiehuizen. De uiteindelijke doelstelling is toch een veiliger maatschappij creëren. Dan heeft deze avond er toe bijgedragen dat wij bewuster nadenken over hoe wij als vrije mensen kunnen omgaan met elkaar, onze visies nuanceren, verruimen en onze vooroordelen wijzigen.
Met dit schrijven wil ik toch stem geven aan mijn dankbaarheid dat er mensen zijn als H.Claus die voor de gevangenen op de barricades gaan staan. Hij heeft mijn vuur en passie voor ‘zie de mens’ aangewakkerd.
Leen
LikeGeliked door 1 persoon